Quy định các bên liên quan trình bày như thế nào trên báo cáo tài chính hiện hành

Phân biệt về quan hệ liên kết và thuyết minh trong báo cáo tài chính của công ty con thuộc tập đoàn đa quốc gia tại Việt Nam

Trong các doanh nghiệp đa quốc gia có công ty con tại Việt Nam, việc xác định và thuyết minh các giao dịch với các bên liên quan (related parties) là một phần quan trọng trong việc lập báo cáo tài chính. Sự tuân thủ đầy đủ các quy định của Chuẩn mực Kế toán Việt Nam (VAS) và các văn bản pháp luật hiện hành không chỉ đảm bảo tính minh bạch mà còn giúp các cơ quan quản lý đánh giá được tính hợp lý của các giao dịch này. Trong bối cảnh các doanh nghiệp thuộc tập đoàn đa quốc gia, các giao dịch liên kết thường bao gồm việc chuyển giao tài sản, cung cấp dịch vụ, hoặc cho vay nội bộ giữa công ty mẹ và công ty con.

1. Phân biệt về quan hệ liên kết (Related Parties) theo Chuẩn mực Kế toán Việt Nam

Theo VAS 26 - Thông tin về các bên liên quan, mối quan hệ liên kết giữa các bên thường xảy ra khi một bên có quyền kiểm soát, bị kiểm soát, hoặc có ảnh hưởng đáng kể đến bên còn lại. Trong trường hợp của các tập đoàn đa quốc gia, công ty mẹ và công ty con thường được coi là các bên liên quan. Các giao dịch giữa các bên này phải được xác định, ghi nhận, và thuyết minh rõ ràng trong báo cáo tài chính để đảm bảo tính minh bạch.

Trích dẫn từ VAS 26:

“Các bên liên quan là những bên có quyền kiểm soát, bị kiểm soát hoặc có khả năng ảnh hưởng đáng kể đến các quyết định tài chính và hoạt động của đơn vị báo cáo.”

Trong trường hợp công ty con tại Việt Nam, mối quan hệ liên kết giữa công ty mẹ và công ty con là một dạng quan hệ phổ biến. Ví dụ, nếu công ty mẹ tại nước ngoài có quyền kiểm soát trực tiếp hoặc gián tiếp trên 50% cổ phần có quyền biểu quyết của công ty con tại Việt Nam, thì đây là một quan hệ liên kết phải được thuyết minh đầy đủ.

2. Các yêu cầu về thuyết minh thông tin giao dịch với các bên liên quan

Theo Thông tư 200/2014/TT-BTC về chế độ kế toán doanh nghiệp, các giao dịch với các bên liên quan phải được công bố một cách rõ ràng và chi tiết trong báo cáo tài chính của doanh nghiệp. Điều này bao gồm việc cung cấp thông tin về:

• Loại hình giao dịch giữa các bên liên quan.
• Giá trị của giao dịch.
• Điều kiện giao dịch.
• Các khoản phải thu, phải trả giữa các bên.

Trích dẫn từ Điều 53, Thông tư 200/2014/TT-BTC:

"Doanh nghiệp phải trình bày đầy đủ các thông tin về các giao dịch phát sinh với các bên liên quan, bao gồm bản chất mối quan hệ giữa các bên, loại giao dịch, và các số dư liên quan trong báo cáo tài chính."

Ví dụ, nếu công ty con tại Việt Nam nhận được khoản vay từ công ty mẹ hoặc thực hiện các dịch vụ cho công ty mẹ mà không áp dụng các điều khoản thương mại thông thường, thì phải thuyết minh các giao dịch này trong báo cáo tài chính. Điều này giúp cơ quan thuế và các cơ quan quản lý kiểm tra tính hợp lý của các giao dịch liên kết.

3. Quy định về giao dịch liên kết trong các công ty con của tập đoàn đa quốc gia

Ngoài các yêu cầu từ VAS và Thông tư 200, Nghị định 132/2020/NĐ-CP về quản lý thuế đối với doanh nghiệp có giao dịch liên kết cũng quy định cụ thể về việc thuyết minh các giao dịch liên kết giữa các bên. Điều này bao gồm việc báo cáo về các giao dịch liên quan đến giá chuyển nhượng (transfer pricing), nhằm đảm bảo rằng giá trị của các giao dịch nội bộ giữa công ty mẹ và công ty con tại Việt Nam là hợp lý, không nhằm mục đích trốn thuế hoặc gian lận thuế.

Trích dẫn từ Điều 17, Nghị định 132/2020/NĐ-CP:

“Doanh nghiệp có giao dịch liên kết phải kê khai và xác định giá giao dịch liên kết theo nguyên tắc giá thị trường, đảm bảo rằng các giao dịch này không gây ra sự chuyển giá, trốn thuế.”

Ví dụ, nếu công ty con tại Việt Nam bán hàng cho công ty mẹ với giá thấp hơn giá thị trường hoặc có chi phí dịch vụ cao hơn so với các bên độc lập khác, cơ quan quản lý có thể điều chỉnh lại thu nhập chịu thuế của công ty con.

4. Các rủi ro nếu không thuyết minh đầy đủ thông tin về các bên liên quan

Nếu công ty con tại Việt Nam không tuân thủ đầy đủ các quy định về việc công bố thông tin giao dịch liên kết, họ có thể gặp phải các rủi ro như:

• Kiểm toán và truy thu thuế: Cơ quan thuế có thể yêu cầu kiểm toán và điều chỉnh thuế đối với các giao dịch không được thuyết minh đầy đủ.
• Mất uy tín: Việc không công khai rõ ràng các giao dịch liên kết có thể làm giảm lòng tin của các nhà đầu tư và đối tác kinh doanh.
• Xử phạt hành chính: Doanh nghiệp có thể bị xử phạt theo quy định của pháp luật về kế toán và thuế.

5. Kết luận

Việc xác định và thuyết minh các giao dịch với các bên liên quan trong báo cáo tài chính là một yêu cầu quan trọng đối với các công ty con thuộc tập đoàn đa quốc gia tại Việt Nam. Sự tuân thủ đầy đủ các chuẩn mực kế toán Việt Nam (VAS), Thông tư 200 và Nghị định 132 không chỉ giúp đảm bảo tính minh bạch của thông tin tài chính mà còn giúp doanh nghiệp tránh được các rủi ro về pháp lý và thuế. Các doanh nghiệp cần hiểu rõ và áp dụng đúng các quy định hiện hành để đảm bảo tính hợp pháp và hiệu quả trong hoạt động kinh doanh.

Việc tuân thủ này không chỉ là vấn đề kỹ thuật kế toán mà còn là một phần quan trọng trong chiến lược quản trị và phát triển bền vững của doanh nghiệp.

Quà tặng đặc biệt từ Thủy ACCA: Mã voucher: 09-09-24 trị giá 200.000đ cho tất cả các khóa học tại www.auditcarevietnam.vn