Hộ kinh doanh và doanh nghiệp vừa và nhỏ - các vấn đề trao đổi

Thuy Nguyen ACCA

Nhận định rằng hộ kinh doanh và doanh nghiệp vừa và nhỏ (DNVVN) về bản chất là giống nhau nhưng chính sách hiện nay đang phân biệt rõ ràng và gây ra những hạn chế cho hộ kinh doanh là một quan điểm có nhiều cơ sở. Dưới đây là những ý kiến và phân tích cụ thể về vấn đề này:

1. Sự tương đồng giữa hộ kinh doanh và doanh nghiệp vừa và nhỏ

  • Về bản chất hoạt động kinh doanh: Hộ kinh doanh và DNVVN đều hoạt động vì mục tiêu lợi nhuận, cung cấp sản phẩm và dịch vụ cho thị trường, tạo công ăn việc làm và đóng góp vào nền kinh tế. Cả hai loại hình này đều có quy mô nhỏ và thường gặp những thách thức giống nhau, chẳng hạn như nguồn vốn hạn chế, năng lực quản lý yếu, và khó tiếp cận các nguồn tài trợ.
  • Tính chất tự chủ: Hộ kinh doanh và DNVVN thường do một cá nhân hoặc một gia đình điều hành, với khả năng ra quyết định nhanh chóng và linh hoạt. Cả hai mô hình này đều không yêu cầu cấu trúc quản lý phức tạp như các công ty lớn, nhưng vẫn có thể phát triển vượt bậc nếu được hỗ trợ và quản lý tốt.
  • Đóng góp vào nền kinh tế: Hộ kinh doanh và DNVVN đều đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển kinh tế ở địa phương, tạo công ăn việc làm và tăng cường sức mua nội địa. Đặc biệt, ở Việt Nam, hộ kinh doanh chiếm tỷ lệ lớn trong nền kinh tế phi chính thức, góp phần đáng kể vào thu ngân sách và hoạt động kinh doanh.

2. Chính sách phân biệt và hạn chế cho hộ kinh doanh

  • Hạn chế trong việc tiếp cận vốn và các chương trình hỗ trợ: Hiện nay, các hộ kinh doanh thường bị loại khỏi nhiều chương trình hỗ trợ tài chính và kỹ thuật dành cho DNVVN, bao gồm các chính sách vay vốn ưu đãi từ ngân hàng, các chương trình khuyến khích đổi mới sáng tạo, và các hỗ trợ từ phía nhà nước trong việc nâng cao năng lực quản lý. Hộ kinh doanh gặp khó khăn hơn trong việc tiếp cận các nguồn tài trợ này do không có tư cách pháp nhân và thường không có báo cáo tài chính minh bạch như DNVVN.
  • Không được bảo vệ và hỗ trợ pháp lý đầy đủ: Hộ kinh doanh không có tư cách pháp nhân nên không được bảo vệ và hỗ trợ pháp lý một cách đầy đủ như các DNVVN. Điều này khiến hộ kinh doanh dễ gặp rủi ro về mặt pháp lý, hợp đồng, và tranh chấp với đối tác kinh doanh mà không có sự bảo vệ của pháp luật như doanh nghiệp.
  • Không được tham gia các chính sách xúc tiến thương mại: Trong khi các DNVVN được hưởng lợi từ các chương trình xúc tiến thương mại, hội chợ triển lãm, và kết nối doanh nghiệp, hộ kinh doanh thường không đủ điều kiện tham gia hoặc bị loại khỏi các chương trình này. Điều này giới hạn khả năng mở rộng thị trường và phát triển kinh doanh của hộ kinh doanh.

3. Gánh nặng hành chính và thuế đối với hộ kinh doanh

  • Sự đơn giản trong hệ thống thuế nhưng thiếu công bằng: Hộ kinh doanh thường được áp dụng phương pháp thuế khoán dựa trên ước tính doanh thu, không phải lập báo cáo tài chính chi tiết như DNVVN. Mặc dù điều này có lợi về mặt thủ tục hành chính, nhưng đôi khi lại không phản ánh chính xác khả năng và hiệu quả kinh doanh của họ. Một số hộ kinh doanh có doanh thu rất lớn nhưng chỉ nộp thuế ở mức cố định thấp, dẫn đến sự bất bình đẳng về thuế so với các doanh nghiệp cùng quy mô.
  • Không được hưởng các ưu đãi thuế dài hạn: Trong khi DNVVN có thể được hưởng nhiều ưu đãi thuế như giảm thuế thu nhập doanh nghiệp, miễn giảm thuế trong giai đoạn khó khăn, hộ kinh doanh lại ít khi được tiếp cận những chính sách này. Điều này tạo ra sự bất bình đẳng và không khuyến khích các hộ kinh doanh mở rộng quy mô hoặc chính thức hóa hoạt động kinh doanh của mình.

4. Khuyến khích hộ kinh doanh chuyển đổi lên doanh nghiệp là chưa đủ mạnh

  • Lợi ích của việc duy trì mô hình hộ kinh doanh: Nhiều hộ kinh doanh, mặc dù có doanh thu lớn, vẫn không muốn chuyển đổi lên mô hình doanh nghiệp do các lợi ích về thuế khoán, tính linh hoạt trong quản lý và tránh được các nghĩa vụ pháp lý phức tạp. Các chính sách khuyến khích chuyển đổi hiện tại chưa đủ hấp dẫn, dẫn đến tình trạng các hộ kinh doanh vẫn duy trì mô hình kinh doanh cá thể mà không có động lực để chuyển đổi.
  • Chưa có hỗ trợ đủ mạnh mẽ cho quá trình chuyển đổi: Quá trình chuyển đổi từ hộ kinh doanh sang mô hình doanh nghiệp đòi hỏi sự hỗ trợ toàn diện từ nhà nước về mặt thủ tục, tài chính, và đào tạo quản lý. Tuy nhiên, những chính sách này hiện chưa được thực hiện đầy đủ hoặc không có đủ động lực để khuyến khích các hộ kinh doanh thực hiện bước chuyển đổi.

5. Kiến nghị cải cách chính sách

Để giải quyết vấn đề này và tạo điều kiện thuận lợi cho cả hộ kinh doanh và DNVVN, cần có những cải cách trong chính sách quản lý và hỗ trợ như sau:

  • Đồng nhất hóa chính sách hỗ trợ: Nhà nước cần xem xét mở rộng các chính sách hỗ trợ tài chính, xúc tiến thương mại và các chương trình khuyến khích đầu tư dành cho hộ kinh doanh, đặc biệt là những hộ có doanh thu lớn hoặc tiềm năng phát triển. Điều này sẽ giúp tạo sự công bằng trong việc tiếp cận các nguồn lực và tạo động lực cho hộ kinh doanh phát triển.
  • Giảm thiểu sự phức tạp trong thủ tục hành chính khi chuyển đổi: Các quy định pháp lý liên quan đến chuyển đổi từ hộ kinh doanh lên doanh nghiệp cần được đơn giản hóa, giúp các hộ kinh doanh dễ dàng hơn trong việc thay đổi mô hình hoạt động mà không gặp gánh nặng về thủ tục và chi phí.
  • Khuyến khích sự chính thức hóa: Cần có các biện pháp khuyến khích hộ kinh doanh chính thức hóa hoạt động thông qua ưu đãi thuế, giảm chi phí tuân thủ pháp luật, và cung cấp các chương trình đào tạo quản lý. Điều này sẽ tạo động lực để các hộ kinh doanh chuyển đổi sang mô hình doanh nghiệp, nâng cao khả năng cạnh tranh và minh bạch hóa nền kinh tế.
  • Nâng cao nhận thức về trách nhiệm xã hội: Các hộ kinh doanh cần được nâng cao nhận thức về lợi ích của việc chính thức hóa hoạt động kinh doanh, không chỉ từ góc độ tài chính mà còn từ trách nhiệm xã hội, như bảo vệ quyền lợi của người lao động, bảo vệ môi trường, và góp phần vào sự phát triển bền vững của nền kinh tế.
Thủy Nguyễn ACCA tại trường quay đài Truyền hìn VITV 18/10/2024

Kết luận:

Mặc dù hộ kinh doanh và DNVVN có nhiều điểm tương đồng về mặt bản chất hoạt động, nhưng chính sách hiện tại đang có sự phân biệt rõ rệt, khiến hộ kinh doanh gặp nhiều hạn chế hơn so với DNVVN. Để giải quyết tình trạng này, cần có những cải cách chính sách đồng bộ, bao gồm việc đồng nhất hóa các chính sách hỗ trợ, đơn giản hóa thủ tục hành chính và tạo điều kiện thuận lợi để hộ kinh doanh phát triển bền vững, chính thức hóa hoạt động của mình. Điều này sẽ góp phần làm tăng cường tính minh bạch, công bằng và nâng cao hiệu quả kinh tế.

DOANH NGHIỆPTIN TỨCTỐT-HAY