Cơn địa chấn kế toán 2025”: Thông tư 99/2025/TT-BTC chính thức thay thế Thông tư 200 — Những thay đổi kế toán cần biết trước năm 2026

Ngày 27/10/2025, Bộ Tài chính ban hành Thông tư 99/2025/TT-BTC, có hiệu lực từ 01/01/2026, thay thế gần như hoàn toàn Thông tư 200/2014/TT-BTC – văn bản đã đồng hành cùng cộng đồng kế toán doanh nghiệp Việt Nam suốt hơn 11 năm.

Thông tư 99 không chỉ là một bản cập nhật kỹ thuật, mà là cuộc cải tổ toàn diện hệ thống kế toán doanh nghiệp Việt Nam, từ chứng từ – tài khoản – báo cáo tài chính – đơn vị tiền tệ – quản trị nội bộ, đến kiểm soát rủi ro và hội nhập IFRS.

1️⃣ Mở rộng phạm vi và tư duy điều hành kế toán

Nếu Thông tư 200 chỉ tập trung hướng dẫn ghi sổ và lập báo cáo tài chính, thì Thông tư 99 đưa kế toán lên tầm “quản trị – kiểm soát – tự chủ”.

Lần đầu tiên, Bộ Tài chính yêu cầu doanh nghiệp phải xây dựng quy chế quản trị nội bộ và cơ chế kiểm soát kế toán, được quy định rõ tại Điều 3.

💬 Đây là bước chuyển từ “kế toán ghi chép” sang “kế toán quản trị rủi ro và tài chính chiến lược”.

2️⃣ Đơn vị tiền tệ – tự chủ hơn, nhưng chặt chẽ hơn

Thông tư 99 (Điều 4–6) cho phép doanh nghiệp được lựa chọn ngoại tệ làm đơn vị kế toán, nếu đáp ứng đủ các điều kiện về doanh thu, chi phí, huy động vốn bằng ngoại tệ.

Khi thay đổi đơn vị tiền tệ (VD: từ USD sang VND), doanh nghiệp phải thực hiện tại đầu kỳ kế toán và dùng tỷ giá chuyển khoản trung bình.

Dù ghi sổ bằng ngoại tệ, báo cáo tài chính vẫn phải nộp bằng VND.

👉 Đây là bước tiến lớn cho doanh nghiệp FDI, xuất nhập khẩu, logistics, giúp phản ánh đúng bản chất hoạt động mà vẫn phù hợp quy định Việt Nam.

3️⃣ Cải cách mô hình kế toán và chi nhánh phụ thuộc

Điều 7 của Thông tư 99 quy định rõ:

Chi nhánh có thể tự ghi nhận vốn cấp là nợ hoặc vốn chủ sở hữu, tùy mô hình quản lý.

Doanh thu, giá vốn nội bộ có thể hạch toán hoặc không, dù có hoặc không xuất hóa đơn.

Được lựa chọn lập hoặc không lập BCTC riêng cho đơn vị phụ thuộc.

➡️ Giải pháp đột phá giúp tập đoàn, doanh nghiệp đa chi nhánh linh hoạt trong quản trị, mà vẫn tuân thủ báo cáo hợp nhất.

4️⃣ Chứng từ kế toán – linh hoạt, số hóa toàn diện

Doanh nghiệp được tự thiết kế hoặc sửa đổi biểu mẫu chứng từ kế toán, miễn đảm bảo trung thực – dễ kiểm tra – kiểm soát tài sản, nguồn vốn.

Khi thay đổi mẫu biểu, phải ban hành Quy chế hạch toán nội bộ.

Chứng từ điện tử được công nhận giá trị pháp lý tương đương chứng từ giấy.

💡 Đây là “cởi trói” lớn nhất cho kế toán thời đại số: tự chủ thiết kế hệ thống số hóa kế toán mà vẫn hợp pháp.

5️⃣ Hệ thống tài khoản – cập nhật chuẩn quốc tế và thuế tối thiểu toàn cầu

Một số điểm mới nổi bật trong Phụ lục II – Hệ thống tài khoản kế toán mới:

TK 215 – Tài sản sinh học: lần đầu xuất hiện (bao gồm súc vật nuôi, cây trồng, sản phẩm nông nghiệp).

TK 82112 – Chi phí thuế TNDN bổ sung theo Thuế tối thiểu toàn cầu (15%) – phản ánh chi phí GloBE cho tập đoàn đa quốc gia.

TK 419 – “Cổ phiếu mua lại của chính mình” thay cho “Cổ phiếu quỹ”, chuẩn hóa thuật ngữ theo IFRS.

→ Cấu trúc tài khoản hướng tới hội nhập IFRS, phản ánh đúng bản chất tài chính thay vì chỉ tuân thủ thuế.

6️⃣ Báo cáo tài chính – từ “báo cáo” thành “bản kể chuyện tài chính”

Thông tư 99 vẫn giữ 4 báo cáo cơ bản, nhưng yêu cầu mở rộng phần thuyết minh để trình bày:

Đơn vị tiền tệ kế toán

Ảnh hưởng biến động tỷ giá

Giao dịch nội bộ, hợp nhất

Rủi ro tài chính (tỷ giá, tín dụng, lãi suất…)

Báo cáo B01–B09 dùng riêng cho doanh nghiệp không còn hoạt động liên tục, giúp phản ánh trung thực tình hình tài chính thực tế.

💬 Từ nay, báo cáo tài chính không chỉ là con số, mà là “ngôn ngữ kể chuyện” về chiến lược tài chính doanh nghiệp.

7️⃣ Tư tưởng chủ đạo: Tự chủ – Minh bạch – Hội nhập

Thông tư 99 chính là “bước đệm IFRS của Việt Nam”.

Doanh nghiệp được tự chủ hơn trong kế toán, nhưng phải chịu trách nhiệm cao hơn về tính minh bạch và trung thực thông tin.

> “Doanh nghiệp được tự do lựa chọn phương pháp, nhưng không được tự do với sự thiếu minh bạch.”

— Thủy Nguyễn ACCA

🔎 Tổng kết

Thông tư 99/2025 không chỉ thay thế một văn bản kỹ thuật — mà đặt nền tảng cho thế hệ kế toán – tài chính hội nhập quốc tế, minh bạch, và hướng đến quản trị bền vững.

🎓 Đừng chờ đến 2026 mới bắt đầu học Thông tư 99 — hãy chuẩn bị từ hôm nay.

#ThuyNguyenACCA #AuditCareVietnam #ThongTu99_2025 #KeToanDoanhNghiep #IFRSVietnam #8ChuyenKeToan #ThongTu200HetHieuLuc #KeToanHoiNhap